یکی از ویژگی‌های اساسی هر ملت که نقش بارزی در تعیین هویت ملی آن جامعه دارد، آگاهی ملی است. ملت ایران نیز در زمرة ملت‌هایی است که همواره دارای نوعی آگاهی ملی بوده که در فراز و نشیب تاریخ به مثابة سپری در ...
بیشتر
یکی از ویژگی‌های اساسی هر ملت که نقش بارزی در تعیین هویت ملی آن جامعه دارد، آگاهی ملی است. ملت ایران نیز در زمرة ملت‌هایی است که همواره دارای نوعی آگاهی ملی بوده که در فراز و نشیب تاریخ به مثابة سپری در برابر هجوم‌های خارجی عمل کرده است. مصداق آگاهی ملی همواره در آثار فرهنگی و تمدنی ملت ایران متبلور شده است؛ به طوری که همین مفهوم، نقش اساسی در پیدایش کلمة «ایران» داشته و همچون ابزاری بوده است که گروه‌های مختلف مردم ایران همواره بدان تمسک جسته‌اند. یکی دیگر از کارکردهای آگاهی ملی، نقش آشکار آن در پیدایش ملیت‌خواهی ایرانی در مسیر تاریخ بوده است. در این ملیت‌خواهی همة اقوام ایران شرکت داشته‌اند؛ گرچه سهم هر کدام متفاوت بوده است. تأکید کلام اینکه، اقوام مختلف ایران مفهوم آگاهی ملی را در یک قالب کلی، یعنی ایران تصور کرده‌اند نه در تعارض با آن. به همین سبب نهضت‌های اقوام ایران، به‌خصوص در دورة معاصر به مفهوم موضع گرفتن علیه سایر اقوام ایران نبوده، بلکه در بیشتر موارد یا زاییدة تحریکات اجنبی‌ها بوده است یا شورشی علیه سیاست‌های غلط حکومت وقت. در پیوند با این موضوع باید اذعان کرد که زبان‌ها و لهجه‌های محلی در ایران هیچ گاه کارکردی مستقل نداشته و مانند زیرمجموعة زبان فارسی عمل کرده‌اند. این مسئله هرگز به معنای اعمال فشار از سوی فارس‌زبانان نبوده است، بلکه فراوردة تحول تاریخی در درون «ملت واحد» است؛ به عبارت دیگر به گواه منابع تاریخی، وجود آگاهی ملی در نزد اقوام ایران باعث پیوند آگاهانه و دوستانة آنان در طول تاریخ بوده است.
